اسید کلریدریک (Hydrochloric acid)

اسید کلریدریک (Hydrochloric acid):

هیدروکلریک اسید ( جوهر نمک ) یک محلول شفاف، بی رنگ و بسیار تند بو از هیدروژن کلراید در آب است. یک اسید معدنی بسیار خورنده و اسیدی با استفاده های صنعتی فراوان می باشد. این اسید به دلیل اینکه جز مواد شیمیایی اولیه (پایه ) می باشد کاربرد بسیار گسترده ای دارد. گاز اسید کلریدریک بی رنگ با بوی تند و با طعم اسیدی و از هوا سنگین تر می باشد.این ماده به آسانی تبدیل به مایع می شود و در حالت مرطوب یا محلول، ماده آبی رنگ را به قرمز تبدیل می کند.

فرمول مولکولی  HCL :

خلوص : اسید کلریدریک ۳۷%، اسید کلریدریک ۳۰ تا ۳۳%.

نام صنعتی : جوهر نمک

سایر نام ها : هیدروژن کلراید , اسید کلروهیدریک , جوهر نمک ,کلریدریک اسید

انواع اسید کلریدریک:

اسید کلریدریک صنعتی

اسید کلریدریک آزمایشگاهی.

تاریخچه اسید کلریدریک:

هیدروکلریک اسید از قدیم به نام‌های اسیدم سالیس، موریاتیک اسید و ارواح نمک معروف بوده و از ویتریول (سولفوریک اسید) و نمک طعام به دست آمد. هیدروکلریک اسید آزاد ابتدا در قرن شانزدهم توسط آندریاس لیباویوس رسماً معرفی شد. بعدتر، توسط شیمیدان‌هایی مثل ژوهان رودولف گلابر،جوزف پریستلی و همفری دیوی در تحقیقات علمی شان مورد استفاده قرار گرفت.

با آغاز تولید گسترده در انقلاب صنعتی، هیدروکلریک اسید در صنایع شیمیایی بعنوان یک واکنش گر ناب در تولید مقیاس بزرگ وینیل کلرید برای پلاستیک PVC، و MDI/TDI برای پلی یورتان مورد استفاده قرار گرفت. کاربری‌های زیادتری هم در مقیاس کوچک دارد که شامل خانه‌داری، ساخت ژلاتین و دیگر افزودنی‌های غذایی، رسوب‌زدایی و چرم سازی می‌باشد. حدود ۲۰ میلیون تن از هیدروکلریک اسید سالانه در جهان تولید می‌شود.

همچنین گفته می‌شود جابر بن حیان این اسید را کشف کرده است. ازاین اسید برای جرم گیری از سطوح مختلف استفاده می‌شود. هیدروکلریک اسید در معده نیزوجود دارد و به هضم غذا کمک می‌کند. تنفس بخارات هیدروکلریک اسید خطرناک است و به دستگاه تنفسی آسیب می‌رساند و اگر قطره‌ای از آن بر روی پوست بدن بچکد تولید تاول و حتی جراحات عمیق می‌نماید ودرچنین مواردی باید بلافاصله با محلول قلیایی رقیق مانند محلول سودا یا جوش شیرین اثر اسید را خنثی کرد.

روش تولید اسید کلریدریک :

هیدروکلریک اسید با حل شدن هیدروژن کلرید در آب تهیه می‌شود. هیدروژن کلرید را می‌توان با روش‌های گوناگونی تولید کرد و این یعنی راه‌های زیادی برای ساخت هیدروکلریک اسید موجود است. تولید مقیاس بزرگ اسید کلریدریک تقریبا همیشه با تولید در مقیاس صنعتی دیگر مواد شیمیایی انجام می‌پذیرد.

هیدروکلریک اسید در محلول‌های تا ۳۸%تهیه می‌شود. غلظت‌های بیشتر فقط تا ۴۰%از نظر شیمیایی قابل تولید هستند، اما نرخ تبخیر از آن به بعد به قدری بالا است که نگهداری و استفاده از آن نیازمند ملاحظات بسیاری است مثل دما و فشار پایین. پس میزان عمدهٔ صنعتی آن ۴۰%تا ۳۴% است که با توجه به حمل و نقل مناسب و اتلاف مادهٔ محدود به علت بخارهای HCl بهینه شده است. غلظت‌های بیشتر را به جهت کنترل اتلاف از طریق تبخیر باید فشرده و سرد نمود. در ایالات متحده، محلول‌های بین ۲۰%تا ۳۲% با نام اسید موریاتیک فروخته می‌شوند. محلولهای مورد استفاده اغلب برای نظافت خانه‌ها در ایالات متحده، معمولا ۱۰%تا ۱۲% هستند که هشدارهای جدی برای رقیق‌تر کردن شان قبل از استفاده دارند. در بریتانیا، که با نام «ارواح نمک» برای نظافت خانگی فروخته می‌شود، قدرت اسید برابر همان مقدار در ایالات متحده است.

کاربرد اسید کلریدریک :

•تولید انواع مواد شیمیایی

•در بسیاری از پروسه های غذایی

•شستشو و اسید شویی فلزات

•خنثی سازی ترکیبات آلکالین یا ضایعات فلزات

•احیا اوره

قطعه شویی (اسید شویی) فولاد : یکی از مهم ترین کاربردهای اسید کلریدریک در اسید شویی فولاد است تا زنگ یا اکسید آهن را از روی سطح آهن یا فولاد قبل از ورود آنها به واکنش های بعدی مثل اکستروژن ، گالوانی کردن و دیگر تکنیک ها، بزداید. اسید کلریدریک در کیفیت فنی با غلظت 18% رایج ترین عامل اسید شویی فولاد های کربنی است.

•تولید انواع ترکیبات غیر آلی : محصولات زیادی طی یک واکنش اسید و باز توسط کلریدریک اسید تولید می شوند و همچنین مواد شیمیایی در گیر با آب نیز تولید می شوند.

•پرداخت چرم

•تمیز کننده ها و پاک کننده های خانگی و صنعتی

•صنعت ساختمان سازی

•پاک کننده ها و جرم گیری کاشی و سرامیک

•اسیدی کردن چاه های نفتی

•تولید ترکیبات آلی : از دیگر کاربردهای اسید کلریدریک تولید ترکیبات آلی، مثل وینیل کلراید است. معمولا این کار استفاده ای غیر آزاد است.

•برداشتن رسوب بویلرها

•کنترل ph  و خنثی سازی : اسیدکلریدریک برای تنظیم اسیدی بودن در خلوص مورد نیاز صنایع غذایی  دارویی ، آشامیدنی به کار می رود.

•تهیه اتیلن دی کلراید.

•خالص سازی نمک طعام.

•نظافت و خانه داری

شرایط بارگیری و حمل

اسید کلریدریک بسیار خورنده است و در تماس با برخی فلزات هیدروژن آزاد می کند (قابل اشتعال). اسید کلریدریک معمولاً در تانکرهای فولادی دارای پوشش ضد اسید یا انواع ويژه ای از پلاستیک حمل می شود.

تانکر های فولادی :وینیل استر، ایپوکسی یا ایبونیت برای پوشش داخلی تانکر مناسب هستند.

تانکرهای پلاستیکی :تنها در صورتی استفاده می شوند که مشخصات فنی مورد نظر تولید کننده کاملاً رعایت شده باشد.      

نکات ایمنی:

حفاظت پوست :استفاده از دستکش، لباس و کفش مقاوم در برابر مواد شیمیایی.

حفاظت چشم : استفاده از محافظ صورت ضروری است.

حفاظت بدن : دستکش، لباس و کفش مقاوم در برابر مواد شیمیایی. دوش و چشم شور ایمنی در محیط های کار با این ماده الزامی است.

حفاظت تنفسی : از ماسک مناسب استفاده شود.

تولید مواد خطرناک در اثر تجزیه جوهر نمک : هنگام آتش سوزی با بعضی فلزات واکنش داده و تجزیه می شود و تولید گاز هیدروژن می نماید.